ÇOCUKLARIN DÜNYASINA GİRİŞ: DENEYİMSEL OYUN TERAPİSİ

Oyun Terapileri, çocukların kendilerini ifade etmelerine, duygularını keşfetmelerine ve travmatik deneyimleri işlemelerine olanak tanıyan terapötik bir ortamdır. Çocukların terapi süreci yetişkinlerden farklı olarak sözel ifadelerin yanında oyuna gereksinim duyar. Çocuklar terapide davranışları ve oyun senaryoları ile duygularını dışa vurup zor deneyimlerini oyunda yeniden tasarlayarak sağlıklı bir şekilde işleyebilirler.

Oyun Terapileri çocuklara güvenli bir ortam sağlayarak onların duygusal dünyalarına ulaşmayı amaçlar. Terapist çocuğun duygusal dünyasına ulaşmayı amaçlarken ebeveynlere de rehberlik edebilir.

Oyun terapisinde çocuğun kendini güvende hissetmesi için terapist ve çocuk arasındaki bağ büyük önem taşır. Çocuklar travmalarını, korkularını veya zorlandıkları diğer duygu ve deneyimlerini oyun yoluyla aktarırlar. Oyundaki bu dışa vurum süreci çocukların kendi hızlarında gerçekleşir ve terapist de bu hıza saygı gösterir. Terapideki önemli bir husus, çocuğun duygu ve düşüncelerini serbestçe aktarabilmesini desteklemektir. Genel anlamda oyun terapileri bahsedilen süreçleri barındırsa da birçok farklı oyun terapisi tekniğinden bahsetmek mümkündür. Bu yazıda oyun terapisi yaklaşımlarından biri olan deneyimsel oyun terapisine yer verilmiştir.

DENEYİMSEL OYUN TERAPİSİ NEDİR?

Deneyimsel Oyun Terapisi, oyun terapileri arasında güçlü bir terapi yaklaşımı olarak kabul edilir. Bu terapi türüne göre çocuklar dünyayı bilişsel olarak değil deneyimsel olarak algılarlar. Yaşadıkları zorluklar ve duygular üzerine düşünmektense onları davranışları ile deneyimlerler. Bu nedenle bu yaklaşım çocukların duygularını oyun yoluyla deneyimlemelerine izin verir. Deneyimsel oyun terapisi yaklaşımına göre çocuk, hali hazırda kendisini iyileştirme kapasitesine sahiptir ve oyun sırasında duygusal sorunları ile hangi şekilde yüzleşmesi gerektiğini bilir. Bu yüzden oyunda herhangi bir yönlendirme yapılmaz ve çocuk istediği oyunu oynamaya cesaretlendirilir. Çocuk seçtiği oyuncaklar, belirlediği oyun akışı, kendisine ve terapiste verdiği roller ile duygusal sorunlarını ifade eder. Terapist ise çocuğun oyununa çocuk izin verdiği durumda dahil olur ve kabul edici bir yaklaşımla çocuğun duygularını yansıtır.

Deneyimsel oyun terapisi odasında çocukların kendilerini ifade ederken kullanabileceği çeşitli oyuncaklar bulunur. Bu oyuncaklar arasında bebekler, evler, aile figürleri, arabalar, doktor seti, boyalar, kum sayılabilir. Çocuklar, oyun terapisinin bu araçlarından yararlanarak mücadele ettikleri duygusal sorunlarını, hayal kırıklıklarını ve travmalarını oyunda yeniden yaratabilirler ve bunları oyun sırasında değiştirme fırsatına sahip olurlar. Aynı zamanda olaylara bakış açılarını ve davranışlarını değiştirebilirler. Bu sırada terapist ile kurdukları ilişki önemlidir ve onlar için güvenli bir alan oluşturur.

Deneyimsel oyun terapisi çocuğun sembolik oyuna başlama yaşı olan 2 yaş civarında başlayabilir ve 2-10 yaşları arasında olan çocuklar için uygundur. Süresi ise çeşitli faktörlere bağlıdır. Çocuk yaşadığı olaydan sonra ne kadar kısa sürede oyun terapisine başlamışsa süreç o kadar kısa olabilir. Bunun yanında, çocuğun hangi gelişim çağında olduğu süre üzerinde etkili olabilir. Deneyimsel oyun terapisi sürecinde aile ve oyun terapisti arasında düzenli görüşmeler sağlanır. Terapist, çocuğun iyileşme sürecine yardımcı olacak tavsiyeleri aile ile paylaşır.

Deneyimsel Oyun Terapisinde uygulama süreci beş aşamadan oluşur;

Keşif aşamasında çocuk, terapistle, odayla ve kendine dair beklentileri ile tanışır. Oyun odasını ve oyuncakları incelemekle meşguldür.

Güveni test etme aşamasında ise çocuk, terapist ile olan ilişkisini test eder ve terapist tarafından kabul görüp görmediğini, terapistle güvenli bir ilişki içinde olup olmadığını anlamaya çalışır. Bu aşama sonunda çocuk, hissettiği acıyı terapistle paylaşmaya hazır hale gelir.

Bağlılık aşamasında çocuk artık terapiste güveniyordur. Çocuğun oyunları duygusal temalar içerir, oyunda zorlandığı konuları işlemeye başlar, sorun alanlarıyla ilgili yoğun oyunlar ortaya koyar.

Terapötik büyüme aşamasında çocuk, bir önceki aşamada duygusal acısıyla yüzleştiği için bu aşamada güçlenme hissini geri kazanmaya başlar, böylece yaşadığı zor deneyimler nedeniyle atladığı gelişim dönemlerine tekrar ulaşmaya çalışır. Çocuk deneyimlerini anlamlandırarak daha sağlıklı başa çıkma mekanizmaları geliştirebilir. Bu süreç terapötik büyüme olarak adlandırılabilir.

Sonlandırma aşamasında, çocuk, gerçek yaşamı temsil eden prova oyunları oynamaya başlar. Çocuk artık terapi sürecini sonlandırmak için hazırdır. Destekleyici bir tutumla ve terapötik birlikteliği koruyarak süreci sonlandırmak önemlidir.

Deneyimsel Oyun Terapisinde terapistin rolü ise çocuğun oyun ve oyuncak seçimlerine müdahale etmeden ona eşlik etmek, çocuğun duygularını anlamlandırmasına yardımcı olmak, travmatik deneyimlerini oyun aracılığı ile işleyebilmesi için destekleyici olmak ve çocuğa güvenli bir ortam sunmak şeklinde sıralanabilir.

Deneyimsel Oyun Terapisi, travma sonrası stres bozukluğu, telaş, üzüntü, korku, kızgınlık gibi duyguların normalin üzerinde olması, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, başkalarını ya da kendini acıtacak hareketlerde bulunması, anne/babadan ayrılırken aşırı tepki verme (ağlama, korku), sosyal içe kapanıklık, güven eksikliği, depresyon, ailede değişimlere adapte olmada zorlanma, sebebi anlaşılmayan baş ve karın ağrıları gibi sorun alanlarıyla etkili bir şekilde çalışmaktadır.

Oyun, çocuklar için yalnızca eğlence değil doğal bir iyileşme sürecidir. Travmatik ve zorlayıcı deneyimler çocuk tarafından açıkça anlatılmasa da oyunlarında yer bulabilir. Ebeveynlerin de çocuklarının oyununu gözlemleyerek duygusal dünyalarını daha iyi anlama fırsatı vardır.

KAYNAKÇA

Norton, C., Norton, B. (2022), Deneyimsel Oyun Terapisi ile Çocuklara Ulaşmak, (G. Aysan, Çev.), Görünmez Adam Yayıncılık.